در سال‌های اخیر، پدیده صندلی فروشی در دانشگاه‌های پردیس خودگردان به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات حوزه آموزش عالی ایران تبدیل شده است. بسیاری از دانشجویان و خانواده‌ها، به امید دستیابی به رشته‌های پرمتقاضی مانند پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، حاضر به پرداخت مبالغ هنگفت برای خرید صندلی در این دانشگاه‌ها می‌شوند.
اما این روند چه تأثیری بر عدالت آموزشی، کیفیت تحصیل و آینده شغلی فارغ‌التحصیلان دارد؟ آیا این موضوع قانونی است یا به عنوان نوعی فساد آموزشی شناخته می‌شود؟ در این مقاله، به بررسی همه ابعاد این مسأله می‌پردازیم.
پردیس خودگردان چیست و چه تفاوتی با دانشگاه‌های دولتی دارد؟
پردیس‌های خودگردان شاخه‌ای از دانشگاه‌های دولتی هستند که با هدف جذب دانشجویان خارج از ظرفیت روزانه و با دریافت شهریه تأسیس شده‌اند.
ویژگی‌های اصلی آن‌ها عبارتند از:
- شهریه بالا (به‌خصوص در رشته‌های علوم پزشکی، شهریه سالانه ممکن است به بیش از 400 میلیون تومان برسد)
- جذب دانشجویان با رتبه‌های بالاتر از ظرفیت اصلی
- استقلال مالی و دریافت شهریه کامل از دانشجویان
- امکان جذب دانشجوی بین‌الملل و ایرانیان خارج از کشور
با وجود اهداف اولیه، در عمل برخی از این پردیس‌ها با انتقاداتی مانند صندلی فروشی و پذیرش بدون شفافیت مواجه شده‌اند.
دلایل شکل‌گیری صندلی فروشی در دانشگاه‌های پردیس خودگردان
پدیده صندلی فروشی بی‌دلیل به وجود نیامده است. عوامل متعددی در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند:
۱. تقاضای بسیار بالا برای رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی
طبق آمار سازمان سنجش، بیش از ۷۰ درصد داوطلبان کنکور تجربی، رشته‌های علوم پزشکی را به عنوان اولویت اول انتخاب می‌کنند، اما ظرفیت محدود این رشته‌ها باعث رقابت شدید و ایجاد بازار غیررسمی شده است.
۲. انگیزه‌های مالی دانشگاه‌ها
پردیس‌های خودگردان وابسته به درآمد شهریه هستند و در مواردی پذیرش دانشجویان خارج از روال معمول، منبع درآمدی قابل توجه محسوب می‌شود.
۳. نبود شفافیت در فرآیند پذیرش
عدم انتشار عمومی جزئیات ظرفیت‌ها، رتبه‌های قبولی و روند پذیرش، زمینه سوءاستفاده برخی افراد و واسطه‌ها را فراهم می‌کند.
۴. نفوذ دلالان آموزشی
شبکه‌های غیررسمی که به خانواده‌ها وعده خرید صندلی می‌دهند، با سوءاستفاده از بی‌اطلاعی و اضطراب داوطلبان، مبالغ میلیاردی دریافت می‌کنند.
پیامدهای صندلی فروشی بر نظام آموزشی
کاهش عدالت آموزشی
ورود دانشجویان بر اساس توان مالی و نه شایستگی علمی، باعث بی‌عدالتی و نارضایتی عمومی می‌شود.
افت کیفیت علمی
پذیرش دانشجویانی که حد نصاب علمی لازم را ندارند، می‌تواند کیفیت آموزشی را کاهش دهد.
آسیب به اعتبار مدرک دانشگاه
در صورت تداوم این روند، ارزش و اعتبار مدرک پردیس‌های خودگردان در بازار کار و جامعه کاهش خواهد یافت.
گسترش فساد سازمان‌یافته
اگر نظارت دقیق نباشد، صندلی فروشی می‌تواند به یک فساد سیستماتیک در آموزش عالی تبدیل شود.
راهکارهای مقابله با صندلی فروشی
- افزایش شفافیت در اعلام ظرفیت‌ها و رتبه‌های قبولی
- افزایش ظرفیت رشته‌های پرتقاضا برای کاهش فشار بازار سیاه
- نظارت جدی وزارت علوم و وزارت بهداشت بر فرآیند پذیرش
- آگاهی‌رسانی به داوطلبان درباره خطرات و پیامدهای حقوقی خرید صندلی
جمع‌بندی
صندلی فروشی در دانشگاه‌های پردیس خودگردان نه‌تنها عدالت آموزشی را زیر سؤال می‌برد، بلکه در بلندمدت به کیفیت نظام آموزش عالی کشور آسیب جدی وارد می‌کند. مقابله با این پدیده نیازمند شفافیت، نظارت قوی و فرهنگ‌سازی عمومی است.
اگرچه پردیس‌های خودگردان برای توسعه ظرفیت آموزش عالی تأسیس شده‌اند، اما باید سازوکار پذیرش آن‌ها شفاف، عادلانه و مبتنی بر شایستگی علمی باشد.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا صندلی فروشی در دانشگاه‌های پردیس خودگردان قانونی است؟
خیر. پذیرش دانشجو باید بر اساس قوانین سازمان سنجش و وزارت بهداشت باشد و هرگونه خرید و فروش صندلی غیرقانونی است.
۲. آیا مدرک پردیس خودگردان معتبر است؟
بله، مدرک آن‌ها معادل دانشگاه دولتی است، اما خرید صندلی غیرقانونی می‌تواند به مشکلات حقوقی و حتی ابطال مدرک منجر شود.
۳. چه کسی بر پذیرش پردیس‌های خودگردان نظارت دارد؟
وزارت علوم و وزارت بهداشت (برای رشته‌های علوم پزشکی) مسئول نظارت بر فرآیند پذیرش هستند.
